Izmjene

'''Arebica''' (ili '''arabica''', ostali nazivi: ''matufovača'', ''matufovica'', ''mektebica'') jeste specifično bosansko [[Pismo (jezik)|pismo]] (kao što je i [[Bosančica]]). Praksa pisanja arapskim pismom bila je prisutna kod svih muslimanskih naroda, a sada arapski alfabet čini drugim pismom po korištenosti na svijetu.

'''Arebica''' (ili '''arabica''', ostali nazivi: ''matufovača'', ''matufovica'', ''mektebica'') jeste specifično [[Bosansko pismo|bosansko pismo]] (kao što je i [[Bosančica]]). Praksa pisanja arapskim pismom bila je prisutna kod svih muslimanskih naroda, a sada arapski alfabet čini drugim pismom po korištenosti na svijetu.

==Historija==

==Historija==

[[Datoteka:Zidni spomenik iz 1912. godine u Sarajevu pisan na sva tri pisma- latinicom, ćirilicom i arebicom.jpg|mini|Zidni spomenik iz 1912. godine u Sarajevu pisan na sva tri pisma: latinicom, ćirilicom i arebicom.]]

[[Datoteka:Zidni spomenik iz 1912. godine u Sarajevu pisan na sva tri pisma- latinicom, ćirilicom i arebicom.jpg|mini|Zidni spomenik iz 1912. godine u Sarajevu pisan na sva tri pisma: latinicom, ćirilicom i arebicom.]]

'''Arebica''' je nastala ulaskom Bosne u osmanlijsko-islamski civilizacijski i kulturni krug. U periodu od 15. do 20. vijeka u [[Bosna i Hercegovina|Bosni]] je na bazi ovoga pisma nastala jedna specifična naporedna pismenost spram pismenosti na bosančici. [[Bošnjaci]], koji su prakticirali islam kao vjeru, moral i kulturu, proizveli su arebicu - arapsko pismo prilagođeno fonetskom sistemu bosanskog jezika. Na ovom pismu je nastala jedna neobična, bogata duhom i umjetnošću, književnost, nazvana [[alhamijado književnost]]. Najstariji bosanski tekst pisan arapskim pismom je "Početnica" iz doba [[Mehmed II|Mehmeda II el-Fatiha]] (1451.-1481.). Od 17. vijeka pisci upotebljavaju arapsko pismo za pisanje svojih djela na bosanskom jeziku. U 19. i 20. vijeku bilo je pokušaja i nastojanja da se arapsko pismo fonetizira, tj. adaptira fonetici [[Bosanski jezik|bosanskog jezika]]. Najuspješniji je bio [[Mehmed Džemaludin ef. Čaušević]]. Njegov način pisanja zvao se matufovača, mektebica (Matuf, nadimak). Štampanje knjiga matufovicom završeno je 1941. god. (posljednja knjiga je od M.S. Serdarevića ''Fikhul-ibadat''). Poslije toga je ostala u ličnom predstavljanju, baš kao i [[Bosančica]].

'''Arebica''' je nastala ulaskom Bosne u osmanlijsko-islamski civilizacijski i kulturni krug. U periodu od 15. do 20. vijeka u [[Bosna i Hercegovina|Bosni]] je na bazi ovoga pisma nastala jedna specifična naporedna pismenost spram pismenosti na bosančici. [[Bošnjaci]], koji su prakticirali islam kao vjeru, moral i kulturu, proizveli su arebicu - arapsko pismo prilagođeno fonetskom sistemu bosanskog jezika.  

 

Na ovom pismu je nastala jedna neobična, bogata duhom i umjetnošću, književnost, nazvana [[alhamijado književnost]]. Najstariji bosanski tekst pisan arapskim pismom je "Početnica" iz doba [[Mehmed II|Mehmeda II el-Fatiha]] (1451.-1481.). Od 17. vijeka pisci upotebljavaju arapsko pismo za pisanje svojih djela na bosanskom jeziku. Jedini poznati ženski autor bošnjačke alhamijado književnosti je bila [[Umihana Čuvidina]] u 19. vijeku'''.''' U 19. i 20. vijeku bilo je pokušaja i nastojanja da se arapsko pismo fonetizira, tj. adaptira fonetici [[Bosanski jezik|bosanskog jezika]]. Najuspješniji je bio [[Mehmed Džemaludin ef. Čaušević]]. Njegov način pisanja zvao se matufovača, mektebica (Matuf, nadimak). Štampanje knjiga matufovicom završeno je 1941. god. (posljednja knjiga je od M.S. Serdarevića ''Fikhul-ibadat''). Poslije toga je ostala u ličnom predstavljanju, baš kao i [[Bosančica]].

Književnost pisana arebicom pretežno je u stihu, ali ima i proze, uglavnom vjerskog sadržaja. Arebicom je štampano oko 50 knjiga. Od književnih djela pisanih arebicom ističu se [[Ilahija|ilahije]] i [[Kasida|kaside]]. Uz to ima i patriotske i ljubavne lirike. U prozi su pisani mahzari i arzuhali (službene predstavke i legende). Arebica ima neka slova kojih nema u [[Arapski jezik|arapskom]], a neka su uzeta iz [[Turski jezik|turskog]] i [[Perzijski jezik|perzijskog]] jezika.

Književnost pisana arebicom pretežno je u stihu, ali ima i proze, uglavnom vjerskog sadržaja. Arebicom je štampano oko 50 knjiga. Od književnih djela pisanih arebicom ističu se [[Ilahija|ilahije]] i [[Kasida|kaside]]. Uz to ima i patriotske i ljubavne lirike. U prozi su pisani mahzari i arzuhali (službene predstavke i legende). Arebica ima neka slova kojih nema u [[Arapski jezik|arapskom]], a neka su uzeta iz [[Turski jezik|turskog]] i [[Perzijski jezik|perzijskog]] jezika.

Može se konstatovati da su tokom prošlog vijeka Bošnjaci bili jedna od rijetkih nacija sa više pisama ([[bosančica]], [[ćirilica]], arebica, [[latinica]]).

Može se konstatovati da su tokom prošlog vijeka Bošnjaci bili jedna od rijetkih nacija sa više pisama ([[bosančica]], [[ćirilica]], arebica, [[latinica]]).

==Poznata štampana i pisana djela==

 

 

 

 

 

== Poznata štampana i pisana djela ==

* Najstariji postojeći tekst na bosanskom jeziku napisano arebicom dolazi iz Bosne - napisao hadži Jusuf, sin Muhamedov, između 1619-1621 godine.

*[[Datoteka:Humin Ilmihal.png|mini|Humin Ilmihal]]Arzuhal Duvna (Peticija grada Duvna) - najstariji postojeći tekst na bosanskom jeziku napisano arebicom dolazi iz Bosne - napisao hadži Jusuf, sin Muhamedov, između 1619-1621 godine.

* [[Humin ilmihal]] prva je knjiga štampana arebicom u Bosni (Sarajevo) 1875. godine. U predgovoru llmihala Humo piše: ''Dobro znadi, svakom insanu svoj jezik od sviju jezika odveć lagan je. Nama Bošnjacima naš jezik veoma je lagahan da se opiše arapskim resrni-hatom i j azijom kao što je u Musafu.''

*[[Bosanskim bejtom ilmihal i vazu-nasihat]], prvo izdanje od [[Omer Humo|Omera Huma]].

* Prije Huminog Ilmihala [[Mehmed Zaim Agić]] iz Bosanskog Broda napisao je udžbenik islamske vjeronauke pod naslovom "[[Od virovanja kitab]]" i litografirao ga u Istanbulu 1868. g.

*''Kitab Ilm-i hal'' ili [[Humin ilmihal]] prva je knjiga štampana arebicom u Bosni (Sarajevo) 1875. godine. U predgovoru llmihala Humo piše: ''Dobro znadi, svakom insanu svoj jezik od sviju jezika odveć lagan je. Nama Bošnjacima naš jezik veoma je lagahan da se opiše arapskim resrni-hatom i j azijom kao što je u Musafu.''

* [[Bosansko-turski učitelj]], od [[Ibrahim Berbić|Ibrahima Berbića]] - Istanbul, 1893.

*Prije Huminog Ilmihala [[Mehmed Zaim Agić]] iz Bosanskog Broda napisao je udžbenik islamske vjeronauke pod naslovom "[[Od virovanja kitab]]" i litografirao ga u Istanbulu 1868. g.

* ''ʻIlāveli sa viškom: turskom jazijom nova bosanska elifnica''.

*[[Bosansko-turski učitelj]], od [[Ibrahim Berbić|Ibrahima Berbića]] - Istanbul, 1893.

* [[Terdžuman mevludski na jezik bosanski]], Arif Sarajlija (Prijevod mevluda na bosanski jezik)

*''ʻIlāveli sa viškom: turskom jazijom nova bosanska elifnica''.

* ''(Mevlud'') [[Salih Gašović|Saliha Gašovića]]

*[[Terdžuman mevludski na jezik bosanski]], Arif Sarajlija (Prijevod mevluda na bosanski jezik)

* Abdija, Hajde sinak i Čujte djeco svikoli (Tri pobožne i poučne pjesme za našu mladež)

*''(Mevlud'') [[Salih Gašović|Saliha Gašovića]]

* [[Mali Ilmihal]], [[Sulejman Mursel]] štampano 1944. godine.

*Abdija, Hajde sinak i Čujte djeco svikoli (Tri pobožne i poučne pjesme za našu mladež)

*[[Mali Ilmihal]], [[Sulejman Mursel]] štampano 1944. godine.

=== Časopisi ===

===Časopisi===

* ''[[Kalendar Mekteb]]'' za godine 1907 and 1908

*''[[Kalendar Mekteb]]'' za godine 1907 and 1908

* ''[[Tarik (list)|Tarik]]:'' list za pouku i zabavu, 1908-09 and 1909-10

*''[[Tarik (list)|Tarik]]:'' list za pouku i zabavu, 1908-09 and 1909-10

* ''[[Muallim (glasilo)|Muallim]]:'' glasilo muallimskog i imamskog društva za Bosnu i Hercegovinu, 1910- 1913

*''[[Muallim (glasilo)|Muallim]]:'' glasilo muallimskog i imamskog društva za Bosnu i Hercegovinu, 1910- 1913

* ''[[Misbah (list)|Misbah]]:'' organ Udruženja bosanskohercegovačke ilmijje'','' 1912-1913

*''[[Misbah (list)|Misbah]]:'' organ Udruženja bosanskohercegovačke ilmijje'','' 1912-1913

* ''[[Jeni Misbah (list)|Jeni Misbah]]: organ Udruženja bosankohercegovačke ilmijje'' 1914  

*''[[Jeni Misbah (list)|Jeni Misbah]]: organ Udruženja bosankohercegovačke ilmijje'' 1914

Prvo djelo štampano na arebici nakon 64 godine je strip „Hadži Šefko i hadži Mefko“ objavljen 2005. godine (autori: Amir Al-Zubi  i Meliha Čičak-Al-Zubi), koje je ujedno i prvi strip na arebici uopće. U ovom djelu Al-Zubi je uveo i neke promjene u pravopisu bosanske arebice, učinivši je potpuno nezavisnom od pravopisa orijentalnih jezika.

Prvo djelo štampano na arebici '''nakon 64 godine''' je strip „Hadži Šefko i hadži Mefko“ objavljen 2005. godine (autori: Amir Al-Zubi  i Meliha Čičak-Al-Zubi), koje je ujedno i prvi strip na arebici uopće. U ovom djelu Al-Zubi je uveo i neke promjene u pravopisu bosanske arebice, učinivši je potpuno nezavisnom od pravopisa orijentalnih jezika.

Prvi kitab štampan na arebici sa ISBN om i CiP-om nakon 72 godine je [[Epohe fonetske misli kod Arapa i arebica]] objavljen u aprilu 2013. godine u Beogradu (autor: [[mr. Aldin ef. Mustafić]], izdavač: [[Veliki Crljeni]] (Darko Babić)). Ovaj [[kitab]] predstavlja upotpunjavanje standardizacije arebice koje se oslanja na [[Čaušević]]evu verziju, te je, također, udžbenik za visoko obrazovanje.

Prvi kitab štampan na arebici sa ISBN om i CiP-om '''nakon 72 godine''' je [[Epohe fonetske misli kod Arapa i arebica]] objavljen u aprilu 2013. godine u Beogradu (autor: [[mr. Aldin ef. Mustafić]], izdavač: [[Veliki Crljeni]] (Darko Babić)). Ovaj [[kitab]] predstavlja upotpunjavanje standardizacije arebice koje se oslanja na [[Čaušević]]evu verziju, te je, također, udžbenik za visoko obrazovanje.

==Alfabet==

==Alfabet==