4.478
izmjena
Izmjene
Idi na navigaciju
Idi na pretragu
Nova stranica: '''Arebica''' (ili '''arabica''', ostali nazivi: ''matufovača'', ''matufovica'', ''mektebica'') jeste specifično bosansko pismo (kao što je i Bosančica)....
'''Arebica''' (ili '''arabica''', ostali nazivi: ''matufovača'', ''matufovica'', ''mektebica'') jeste specifično bosansko [[Pismo (jezik)|pismo]] (kao što je i [[Bosančica]]). Praksa pisanja arapskim pismom bila je prisutna kod svih muslimanskih naroda, a sada arapski alfabet čini drugim pismom po korištenosti na svijetu.<ref>{{cite encyclopedia |encyclopedia=Encyclopedia Britannica |title=Arabic alphabet |url=https://www.britannica.com/topic/Arabic-alphabet |access-date=12. 10. 2017 |language=en}}</ref>
== Historija ==
'''Arebica''' je nastala ulaskom Bosne u osmanlijsko-islamski civilizacijski i kulturni krug. U periodu od 15. do 20. vijeka u [[Bosna i Hercegovina|Bosni]] je na bazi ovoga pisma nastala jedna specifična naporedna pismenost spram pismenosti na bosančici. [[Bošnjaci]], koji su prakticirali islam kao vjeru, moral i kulturu, proizveli su arebicu - arapsko pismo prilagođeno fonetskom sistemu bosanskog jezika. Na ovom pismu je nastala jedna neobična, bogata duhom i umjetnošću, književnost, nazvana [[alhamijado književnost]]. Najstariji bosanski tekst pisan arapskim pismom je "Početnica" iz doba [[Mehmed II|Mehmeda II el-Fatiha]] (1451.-1481.). Od 17. vijeka pisci upotebljavaju arapsko pismo za pisanje svojih djela na bosanskom jeziku. U 19. i 20. vijeku bilo je pokušaja i nastojanja da se arapsko pismo fonetizira, tj. adaptira fonetici [[Bosanski jezik|bosanskog jezika]]. Najuspješniji je bio [[Mehmed Džemaludin ef. Čaušević]]. Njegov način pisanja zvao se matufovača, mektebica (Matuf, nadimak). Štampanje knjiga matufovicom završeno je 1941. god. (posljednja knjiga je od M.S. Serdarevića ''Fikhul-ibadat''). Poslije toga je ostala u ličnom predstavljanju, baš kao i [[Bosančica]].
Književnost pisana arebicom pretežno je u stihu, ali ima i proze, uglavnom vjerskog sadržaja. Arebicom je štampano oko 50 knjiga. Od književnih djela pisanih arebicom ističu se [[Ilahija|ilahije]] i [[Kasida|kaside]]. Uz to ima i patriotske i ljubavne lirike. U prozi su pisani mahzari i arzuhali (službene predstavke i legende). Arebica ima neka slova kojih nema u [[Arapski jezik|arapskom]], a neka su uzeta iz [[Turski jezik|turskog]] i [[Perzijski jezik|perzijskog]] jezika.
Godine 1878. Bosna je sasvim prešla na latinicu, ali se arebica i dalje održala kod Bošnjaka, posebno u vjerskoj službi. [[Bosanski sabor]] je 1911. god. donio zaključak da svi javni natpisi uz latinicu i ćirilicu trebaju biti napisani i na arebici. Vlada je poništila tu odluku.
Može se konstatovati da su tokom prošlog vijeka Bošnjaci bili jedna od rijetkih nacija sa više pisama ([[bosančica]], [[ćirilica]], arebica, [[latinica]]).
=== Štampana djela ===
Prvo djelo štampano na arebici nakon 64 godine je strip „Hadži Šefko i hadži Mefko“ objavljen 2005. godine (autori: Amir Al-Zubi i Meliha Čičak-Al-Zubi), koje je ujedno i prvi strip na arebici uopće. U ovom djelu Al-Zubi je uveo i neke promjene u pravopisu bosanske arebice, učinivši je potpuno nezavisnom od pravopisa orijentalnih jezika.
Prvi kitab štampan na arebici sa ISBN om i CiP-om nakon 72 godine je [[Epohe fonetske misli kod Arapa i arebica]] objavljen u aprilu 2013. godine u Beogradu (autor: [[mr. Aldin ef. Mustafić]], izdavač: [[Veliki Crljeni]] (Darko Babić)). Ovaj [[kitab]] predstavlja upotpunjavanje standardizacije arebice koje se oslanja na [[Čaušević]]evu verziju, te je, također, udžbenik za visoko obrazovanje.<ref>{{Cite web |url=http://bastinaobjave.com/otvoreni-defter/predgovor-knjige-epohe-fonetske-misli-kod-arapa-i-arebica |title=Predgovor knjige "Epohe fonetske misli kod arapa i arebica" |work=bastinaobjave.com |accessdate= 15. 2. 2016}}</ref>
== Alfabet ==
<center>
{| class="wikitable"
! Latinica
! A a
! B b
! C c
! Č č
! Ć ć
! D d
! Dž dž
! Đ đ
! E e
! F f
! G g
! H h
! I i
! J j
! K k
|-
| Arebica
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| آ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ب
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ڄ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| چ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ڃ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| د
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ج
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ݗ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ە
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ف
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| غ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ح
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| اٖى
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ي
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ق
|-
! Latinica
! L l
! Lj lj
! M m
! N n
! Nj nj
! O o
! P p
! R r
! S s
! Š š
! T t
! U u
! V v
! Z z
! Ž ž
|-
| Arebica
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ل
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ڵ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| م
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ن
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ݩ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ۉ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| پ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ر
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| س
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ش
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ت
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ۆ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| و
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ز
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ژ
|}</center>{{-}}
== Primjeri ==
=== Tekstualni primjer ===
Bosanski (arebica):
:<span style="line-height:125%;font-size:200%;text-align: right;">مۉلٖىمۉ سه تهبٖى بۉژە</span>
Bosanski (latinica):
:''Molimo se tebi, Bože''
=== ''Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima'' ===
Bosanski (arebica):
:<div style="line-height:125%;font-size:200%;text-align: right;">سوا ڵۆدسقا بٖىڃا راݗايۆ سە سلۉبۉدنا وٖ يەدناقا ۆ دۉستۉيانستوۆ وٖ پراوٖىما. ۉنا سۆ ۉبدارەنا رازۆمۉم وٖ سوۀشڃۆ وٖ ترەبا دا يەدنۉ پرەما درۆغۉمە پۉستۆپايۆ ۆ دۆحۆ براتستوا.</div>
Bosanski (latinica):
:Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. Ona su obdarena razumom i sviješću i treba da jedno prema drugome postupaju u duhu bratstva.
== Reference ==
{{reference}}
== Literatura ==
* [[Arnaut, Muhamed]]. ''Bosanski jezik i njegova grafija'', Didaktički putokazi II/6, Zenica 1996, 7-13.
* [[Lehfeldt, Werner]], "''Die Entwicklung der arabischen Druckschrift in ihrem Gebrauch für das Serbokroatische''", Die Welt der Slaven 13, 1968, 359-375.
== Vanjski linkovi ==
*[https://web.archive.org/web/20151123221255/https://sites.google.com/site/nasaarabica/udhr Opća deklaracija o pravima čovjeka na arabici (Arhivirano)]
[[Kategorija:Pisma]]
[[Kategorija:Bosanski jezik]]
== Historija ==
'''Arebica''' je nastala ulaskom Bosne u osmanlijsko-islamski civilizacijski i kulturni krug. U periodu od 15. do 20. vijeka u [[Bosna i Hercegovina|Bosni]] je na bazi ovoga pisma nastala jedna specifična naporedna pismenost spram pismenosti na bosančici. [[Bošnjaci]], koji su prakticirali islam kao vjeru, moral i kulturu, proizveli su arebicu - arapsko pismo prilagođeno fonetskom sistemu bosanskog jezika. Na ovom pismu je nastala jedna neobična, bogata duhom i umjetnošću, književnost, nazvana [[alhamijado književnost]]. Najstariji bosanski tekst pisan arapskim pismom je "Početnica" iz doba [[Mehmed II|Mehmeda II el-Fatiha]] (1451.-1481.). Od 17. vijeka pisci upotebljavaju arapsko pismo za pisanje svojih djela na bosanskom jeziku. U 19. i 20. vijeku bilo je pokušaja i nastojanja da se arapsko pismo fonetizira, tj. adaptira fonetici [[Bosanski jezik|bosanskog jezika]]. Najuspješniji je bio [[Mehmed Džemaludin ef. Čaušević]]. Njegov način pisanja zvao se matufovača, mektebica (Matuf, nadimak). Štampanje knjiga matufovicom završeno je 1941. god. (posljednja knjiga je od M.S. Serdarevića ''Fikhul-ibadat''). Poslije toga je ostala u ličnom predstavljanju, baš kao i [[Bosančica]].
Književnost pisana arebicom pretežno je u stihu, ali ima i proze, uglavnom vjerskog sadržaja. Arebicom je štampano oko 50 knjiga. Od književnih djela pisanih arebicom ističu se [[Ilahija|ilahije]] i [[Kasida|kaside]]. Uz to ima i patriotske i ljubavne lirike. U prozi su pisani mahzari i arzuhali (službene predstavke i legende). Arebica ima neka slova kojih nema u [[Arapski jezik|arapskom]], a neka su uzeta iz [[Turski jezik|turskog]] i [[Perzijski jezik|perzijskog]] jezika.
Godine 1878. Bosna je sasvim prešla na latinicu, ali se arebica i dalje održala kod Bošnjaka, posebno u vjerskoj službi. [[Bosanski sabor]] je 1911. god. donio zaključak da svi javni natpisi uz latinicu i ćirilicu trebaju biti napisani i na arebici. Vlada je poništila tu odluku.
Može se konstatovati da su tokom prošlog vijeka Bošnjaci bili jedna od rijetkih nacija sa više pisama ([[bosančica]], [[ćirilica]], arebica, [[latinica]]).
=== Štampana djela ===
Prvo djelo štampano na arebici nakon 64 godine je strip „Hadži Šefko i hadži Mefko“ objavljen 2005. godine (autori: Amir Al-Zubi i Meliha Čičak-Al-Zubi), koje je ujedno i prvi strip na arebici uopće. U ovom djelu Al-Zubi je uveo i neke promjene u pravopisu bosanske arebice, učinivši je potpuno nezavisnom od pravopisa orijentalnih jezika.
Prvi kitab štampan na arebici sa ISBN om i CiP-om nakon 72 godine je [[Epohe fonetske misli kod Arapa i arebica]] objavljen u aprilu 2013. godine u Beogradu (autor: [[mr. Aldin ef. Mustafić]], izdavač: [[Veliki Crljeni]] (Darko Babić)). Ovaj [[kitab]] predstavlja upotpunjavanje standardizacije arebice koje se oslanja na [[Čaušević]]evu verziju, te je, također, udžbenik za visoko obrazovanje.<ref>{{Cite web |url=http://bastinaobjave.com/otvoreni-defter/predgovor-knjige-epohe-fonetske-misli-kod-arapa-i-arebica |title=Predgovor knjige "Epohe fonetske misli kod arapa i arebica" |work=bastinaobjave.com |accessdate= 15. 2. 2016}}</ref>
== Alfabet ==
<center>
{| class="wikitable"
! Latinica
! A a
! B b
! C c
! Č č
! Ć ć
! D d
! Dž dž
! Đ đ
! E e
! F f
! G g
! H h
! I i
! J j
! K k
|-
| Arebica
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| آ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ب
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ڄ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| چ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ڃ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| د
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ج
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ݗ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ە
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ف
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| غ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ح
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| اٖى
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ي
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ق
|-
! Latinica
! L l
! Lj lj
! M m
! N n
! Nj nj
! O o
! P p
! R r
! S s
! Š š
! T t
! U u
! V v
! Z z
! Ž ž
|-
| Arebica
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ل
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ڵ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| م
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ن
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ݩ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ۉ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| پ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ر
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| س
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ش
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ت
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ۆ
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| و
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ز
|style="line-height:125%;font-family: Times New Roman;font-size:220%"| ژ
|}</center>{{-}}
== Primjeri ==
=== Tekstualni primjer ===
Bosanski (arebica):
:<span style="line-height:125%;font-size:200%;text-align: right;">مۉلٖىمۉ سه تهبٖى بۉژە</span>
Bosanski (latinica):
:''Molimo se tebi, Bože''
=== ''Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima'' ===
Bosanski (arebica):
:<div style="line-height:125%;font-size:200%;text-align: right;">سوا ڵۆدسقا بٖىڃا راݗايۆ سە سلۉبۉدنا وٖ يەدناقا ۆ دۉستۉيانستوۆ وٖ پراوٖىما. ۉنا سۆ ۉبدارەنا رازۆمۉم وٖ سوۀشڃۆ وٖ ترەبا دا يەدنۉ پرەما درۆغۉمە پۉستۆپايۆ ۆ دۆحۆ براتستوا.</div>
Bosanski (latinica):
:Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. Ona su obdarena razumom i sviješću i treba da jedno prema drugome postupaju u duhu bratstva.
== Reference ==
{{reference}}
== Literatura ==
* [[Arnaut, Muhamed]]. ''Bosanski jezik i njegova grafija'', Didaktički putokazi II/6, Zenica 1996, 7-13.
* [[Lehfeldt, Werner]], "''Die Entwicklung der arabischen Druckschrift in ihrem Gebrauch für das Serbokroatische''", Die Welt der Slaven 13, 1968, 359-375.
== Vanjski linkovi ==
*[https://web.archive.org/web/20151123221255/https://sites.google.com/site/nasaarabica/udhr Opća deklaracija o pravima čovjeka na arabici (Arhivirano)]
[[Kategorija:Pisma]]
[[Kategorija:Bosanski jezik]]